Theo báo cáo sơ bộ diện tích, năng suất, sản lượng cây lâu năm 2021 tỉnh Sóc Trăng: diện tích trồng khóm là 50 ha, đạt sản lượng 528 tấn/năm (2021). Theo kết quả báo cáo thì nhu cầu sử dụng cây con giống của các loại khóm sẽ tăng nhanh, trong đó có giống khóm cấy mô. Khóm nuôi cấy mô tại địa phương sẽ góp phần giải quyết được nhu cầu cấp thiết của địa phương trong quá trình phát triển loại cây này. Phương pháp nuôi cấy mô có ưu điểm vượt trội là hệ số nhân giống cao, cho ra cây con tương đối đồng đều và vật liệu di truyền, cho giống khỏe mạnh và sạch bệnh, mang lại hiệu quả hơn so với các phương pháp nhân giống cổ truyền.

Nằm trong khuôn khổ nhiệm vụ TXTCN “Xây dựng mô hình nuôi cấy mô giống khóm MD2, hoa lan và hoa thược dược phục vụ chuyển dịch cơ cấu cây trồng tại tỉnh Sóc Trăng” năm 2022 do Trung tâm Ứng dụng Tiến bộ KH&CN thực hiện, nhằm tạo ra những giống cây con khỏe mạnh, chất lượng, điển hình là giống cây khóm MD2. Đồng thời ứng dụng và chuyển giao những tiến bộ khoa học, kỹ thuật vào sản xuất, góp phần thúc đẩy, phát triển kinh tế và cuộc sống của người dân. Quy trình nhân giống khóm MD2 có thể tóm lược như sau:

1. Khử trùng mẫu ban đầu và tạo mẫu gốc sạch bệnh phát triển tốt

Chọn cây lấy mẫu có các đặc điểm sau: Cây  khỏe mạnh sinh trưởng và phát triển tốt, đang trong giai đoạn sinh trưởng.

Chồi nách khóm được thu từ cây mẹ khi loại bỏ các bẹ lá bên được xử lý bằng xà phòng nồng độ thích hợp trong thời gian 10 phút, rửa sạch ba lần với nước cất vô trùng, chuyển mẫu vào tủ cấy. Ngâm mẫu với cồn trong vòng 30s, rửa nước cất ba lần. Ngâm mẫu trong javel trong vòng 15 phút, rửa lại nước cất ba lần. Cấy chồi đã loại bỏ phần bị tổn thương vào môi trường sinh trưởng MS.

2. Xác định nồng độ NAA, BA ảnh hướng đến quá trình nhân chồi của cây khóm MD2

Chồi khóm MD2 thu được từ quá trình tạo mẫu gốc, được hủy đỉnh và cấy truyền vào môi trường MS có bổ sung chất điều hòa sinh trưởng thực vật với các nồng độ khác nhau  nhằm để khảo sát ảnh hưởng của BA và NAA đến khả năng nhân nhanh chồi khóm MD2. Thí nghiệm được bố trí  cố định nồng độ NAA 0,1 mg/l khảo sát ba khoảng nồng độ BA lần lượt là 0,5, 1, 1,5 mg/L sau thời gian 14 ngày quan sát 2 mẫu.

 3. Nhân chồi hoa cây khóm MD2 và theo dõi quá trình phát triển của chồi

Cụm chồi được tách riêng rẽ từng cụm có từ 2-3 chồi, các chồi trong cụm được làm gọn sau đó được huỷ đỉnh chuyển sang môi trường sinh trưởng.

Điều kiện nuôi mẫu: Mẫu được đặt trong phòng dưỡng cây có nhiệt độ từ 25-28oC.

 Cường độ chiếu sáng là 3.000 lux, và ẩm độ là 70-80%, pH môi trường 5,8-6,0.

  Thời gian 1 lần cấy truyền là 28 ngày.

4. Tái sinh cây khóm MD2 hoàn chỉnh

Các chồi con có chiều cao và lá phát triển tốt trong cụm được tách ra riêng lẻ và cấy vào môi trường có bổ sung thêm than hoạt tính nhằm giúp cây ra rễ tốt hơn.

Sau 45 ngày nuôi cấy cây  có từ 6-10 rễ, thân, lá phát triển tốt chuẩn bị đưa ra vườn ươm.

 Điều kiện nuôi mẫu: Mẫu được đặt trong phòng dưỡng cây có nhiệt độ từ 25-28oC.

 Cường độ chiếu sáng là 3.000 lux, và ẩm độ là 70-80%, pH môi trường 5,8-6,0.

5. Thuần dưỡng cây khóm MD2 hậu nuôi cấy mô

 Mở miệng chai, trút ngược agar vào chậu nước đã chuẩn bị, nhẹ tay, gọn tránh làm dập gãy cây. Nhúng cho ướt khóm và tiến hành lặt bỏ phần rễ, lá chân có dính agar. Sau đó nhúng lại vào nước sạch và xếp vào khay. Chú ý phân loại khóm lớn nhỏ để dễ chăm sóc khi ra vườn ươm.

 Điều kiện nhà trồng: Ánh sáng cần giảm còn khoảng 60%, nhiệt độ tối ưu 25-30oC.

Chuẩn bị luống: Chất trồng trên luống bao gồm: 100% mụn dừa tiến hành tưới tạo ẩm khoảng 70%. Chiều cao luống khoảng 30cm là tốt nhất, chiều rộng vừa tay cấy, chiều dài tùy ý.

 Tiến hành cấy: Khóm sau khi giữ trong khay một ngày sẽ đem ra cấy trên luống với khoảng cách cây cách cây, hàng cách hàng là 5 cm. Chú ý giữ ẩm khóm liên tục trong quá trình cấy, có thể vừa cấy vừa tưới giữ ẩm xen kẽ nhau tránh tình trạng số lượng cây nhiều, thời gian cấy lâu sẽ làm khóm mất ẩm.

Giữ ẩm khóm: Sau khi cấy, khóm cần giữ ẩm liên tục, không để khô lá trong 3 ngày đầu.

 Chế độ chăm sóc: Sau 3 ngày khóm sẽ phục hồi lại. Có thể bớt số lần tưới xuống, chỉ cần giữ ẩm chất trồng là được.

 Tiếp tục chăm sóc khóm theo chế độ đó trong khoảng 45 ngày khóm sẽ đạt chiều cao 15-20 cm bắt đầu vô bầu.

Thời gian thực hiện 45 ngày từ ngày cấy lên luống cho tới khi vô bầu.

 Chuẩn bị bầu cấy: Bầu cấy có kích thước 12x12cm, chất trồng bao gồm: Trấu + mụn dừa + tro trấu theo tỷ lệ: 0,5:2;1.

 Tiến hành cấy khóm vô bầu. Giữ ẩm liên tục trong 3 ngày đầu tiên.

 Tiếp tục chăm sóc khóm theo chế độ như giai đoạn trên luống khoảng ít nhất 20 ngày sau khóm đạt chiều cao > 25 cm thì đạt theo tiêu chuẩn trồng, tiến hành xuất bán.

Thời gian thực hiện 20 ngày từ ngày cấy lên luống cho tới khi vô bầu.

Sau trồng 7-10 ngày dùng  Humic + phân bón lá cách 4 ngày tưới 1 lần, tưới vào buổi sáng. Tưới hết 1 tuần. Tưới mù nước cho lá ướt. Nồng độ 5gam/10 lít nước sạch.

Sau đó bón thúc phân Urê 500g/10 lít nước sạch cách 5 ngày tưới 1 lần, tưới vào buổi sáng. Tưới mù nước cho lá ướt

Bón phân NPK 5-7 ngày/lần mỗi lần sử dụng 100gam/10 lít nước tưới mù nước cho lá ướt.

Việc thực hiện nhân giống cây con bằng phương pháp nuôi cấy mô có nhiều ưu điểm vượt trội như: chất lượng cây giống cao, kích cỡ cây đồng đều, sức đề kháng và hệ số nhân giống cao hơn. Vì nhu cầu thị trường tiêu thụ giống khóm MD2 khá lớn, nên quy trình nhân giống cây khóm được thực hiện sẽ có ý nghĩa rất lớn trong việc cung cấp cây giống khóm MD2, có chất lượng tốt, giúp mang lại hiệu quả kinh tế và góp phần nâng cao, phát triển đời sống của người dân, vì một nền nông nghiệp phát triển bền vững hơn.

Lý Thị Thanh Liêm