Nấm côn trùng được phát hiện cách đây hơn 150 năm và hiện nay có khoảng hơn 700 loài đã được xác định và mô tả (Kunimi, 2004). Trong đó Metarhizium anisopliae (nấm Xanh hay nấm lục cương) được biết đến là một loài nấm côn trùng với phổ ký chủ rất rộng, tồn tại tự nhiên trong đất và có khả năng gây bệnh ở nhiều loài côn trùng khác nhau bằng cách ký sinh vật chủ và gây bệnh nấm Xanh.

Metarhizium anisopliae là một loài nấm sinh sản vô tính, bào tử nhỏ thuộc nhóm Hyphomycetes. Metarhizium anisopliae ký sinh chủ yếu trên mối, cào cào, bọ xít, rầy nâu, bộ cánh vảy Lepidoptera… Các sợi nấm dày đặc, cuống sinh bào tử bện chặt, mỗi cuống sinh bào tử riêng rẻ phân nhánh nhiều lần. Tế bào sinh bào tử có đỉnh tròn bền chặt. Bào tử một tế bào, kích thước 3,5-6,4 µm không có vách ngăn, hình trụ tới hình trứng, hình thành theo dạng chuỗi, tạo thành các cột bào tử hình trụ có màu xanh xám, rêu, vàng nhạt hoặc màu trắng. Hoạt tính diệt sâu của Metarhizium anisopliae dựa vào một số ngoại độc tố có tên là Destruxin A, B. Khi bào tử nấm Metarhizium anisopliae bám trên bề mặt côn trùng, trong khoảng 24-48 giờ thì bào tử sẽ nảy mầm tạo thành ống mầm xuyên qua vỏ côn trùng và tiếp tục phân nhánh tạo nên một mạng lưới chằng chịt bên trong cơ thể côn trùng sau đó Metarhizium anisopliae tiết ra các độc tố giết chết côn trùng. 

Hình 1. Bào tử nấm Metarhizium anisopliae dưới kính hiển vi với độ phóng đại 400 lần 

Tại Malaysia, nấm xanh Metarhizium anisopliae đã được nghiên cứu để phòng trừ mối đất đạt hiệu quả 64,75% sau 14 ngày. Tại Philippines, đã sử dụng nấm xanh để diệt rầy nâu hại lúa đạt hiệu lực 60% sau 10 ngày. Tại Úc, năm 1991 Milner đã nghiên cứu nấm Metarhizium anisopliae để phòng trừ bọ hung hại mía đạt hiệu quả 68%. Tại Nhật Bản, năm 1988 một số nhà khoa học đã sử dụng nấm xanh để phòng trừ dòi hại rễ củ cải đạt hiệu quả trên 70%, sau 10 ngày (Phạm Thị Thùy, 2004).

Ở Việt Nam, nấm M. anisopliae đã được xác định có khả năng ký sinh trên nhiều loài côn trùng như:Isoptera, Orthoptera, Coleoptera, Hemiptera…(Phạm Thị Thùy, 2004). Tại Tiền Giang, Sóc Trăng, Bạc Liêu đã sử dụng M. anisopliae để phòng trừ rầy nâu, bọ xít, sâu cắn gié bọ cánh cứng hại dừa đạt hiệu quả cao. Tại Cần Thơ, từ năm 2005-2007 đã sử dụng nấm M. anisopliae để phòng trị sâu ăn tạp, rầy mềm đạt hiệu quả khá cao trên 70% sau 7-12 ngày (Trần Văn Hai et al., 2006). 

Tại tỉnh Sóc Trăng, nấm xanh đã được đưa vào nghiên cứu ứng dụng từ năm 2003 -2005, thông qua đề tài “Xây dựng mô hình phòng trừ sâu rầy hại lúa bằng chế phẩm sinh học từ nấm M. anisopliae và Beauveria bassiana trong thâm canh lúa chất lượng cao”, do Bộ môn Phòng trừ sinh học – Viện lúa Đồng Bằng Sông Cửu Long  phối hợp với Chi cục Bảo vệ Thực vật tỉnh thực hiện. Vào cuối năm 2006, khi dịch rầy Nâu bùng phát khắp nơi tại Đồng Bằng Sông Cửu Long, gây ra bệnh vàng lùn - lùn xoắn lá đã làm giảm thiệt hại đáng kể đến năng suất của người dân trồng lúa. Trước tình hình đó, tỉnh Sóc Trăng đã triển khai sử dụng 2 sản phẩm sinh học Ometa và Bemetent trên 9 huyện, thị để phòng trừ rầy Nâu trên diện rộng và đạt hiệu quả cao. Tiếp tục duy trì hiệu quả và kết quả từ dự án Nâng cao chất lượng cây trồng vật nuôi, đến tháng 11/2008 quy trình nhân nuôi nấm Xanh (Metarhizium anisopliae) tại nông hộ được triển khai thực hiện và Chi cục Bảo vệ Thực vật tỉnh Sóc Trăng phối hợp với Trường Đại học Cần Thơ đã thực hiện dự án “Xây dựng mô hình sản xuất thử nghiệm nấm Metarhizium anisopliae để trừ côn trùng hại cây trồng tại nông hộ vụ Đông Xuân 2008 – 2009”. Cũng từ dự án Nâng cao chất lượng cây trồng vật nuôi, Trung tâm Ứng dụng Tiến bộ Khoa học và Công nghệ Sóc Trăng đã nhận chuyển giao “Quy trình phân lập và sản xuất nấm đầu dòng Metarhizium anisopliae phòng trừ rầy nâu hại lúa tại tỉnh Sóc Trăng”, từ Bộ môn Bảo vệ thực vật – Khoa Nông nghiệp và Sinh học Ứng dụng, Trường Đại học Cần Thơ, cho đến nay Trung tâm đang làm chủ quy trình phân lập và sản xuất giống nấm Xanh phục vụ nhu cầu người dân trong và ngoài tỉnh. 

Hình 3. Sản phẩm nấm Metarhizium anisopliae

Hiện nay, sản phẩm M. anisopliae của Trung tâm đã được nhiều khách hàng trong và ngoài tỉnh đánh giá đạt hiệu quả khá cao trong phòng trừ các loại côn trùng gây hại nhất là trên rầy Nâu hại lúa, ... không chỉ đáp ứng cho nhu cầu khách hàng trong tỉnh mà sản phẩm còn được cung cấp cho một số tỉnh khác như: Lâm Đồng, Tây Ninh, thành phố Hồ Chí Minh, Bà Rịa – Vũng Tàu,… Bên cạnh đó, để đa dạng nguồn giống Trung tâm còn tiến hành phân lập và lưu giữ giống M. anisopliae ngoài tỉnh để phục vụ nhu cầu của bà con nông dân từ nhiều địa phương khác nhau.

Tóm lại, việc sử dụng các biện pháp sinh học trong trong quản lý dịch hại hiện nay là rất cần thiết, ngoài lợi ích kinh tế còn tạo ra sản phẩm nông nghiệp an toàn, bảo vệ môi trường và sức khoẻ cộng đồng. Từ đó, góp phần tạo sự chuyển biến nhận thức từ sử dụng thuốc hoá học sang hướng sinh học, nâng cao nhận thức và niềm tin của nông dân về vai trò cũng như hiệu quả của các chế phẩm sinh học mà ở đây là chế phẩm M. anisopliae.

Phòng Thí nghiệm